Gliceryna

Gliceryna nazywana również jako glicerol (łac. Glycerolum) to organiczny związek chemiczny z grupy cukroli. Jest to najprostszy trwały alkohol trójwodorotlenowy (triol). Nazwa systemowa tego tej substancji chemicznej to: propano-1,2,3-triol.
C3H8O3 lub C3H5(OH)3

Właściwości
Masa cząsteczkowa: 92,09 g/mol
Gęstość: 1,26 g/cm3 (20oC)
Temperatura topnienia: 18oC
Temperatura wrzenia: 290oC
Temperatura zapłonu: 160oC
Temperatura samozapalenia: 429oC
Gęstość par względem powietrza: 3,18
Ciepło parowania w 290oC: 826 KJ/kg
Gliceryna w warunkach normalnych jest syropowatą, tłustą w dotyku cieczą o słodkim smaku. Jest bezbarwna lub prawie bezbarwna. Doskonale rozpuszcza się w wodzie oraz alkoholach, za to nie rozpuszcza się w takich substancjach jak chloroform czy estry. Z wodą miesza się bez ograniczeń. Jest silnie hydrofilowa co odwzorowują liczby – w skali mieszalności rozpuszczalników organicznych (1–31) stanowi wzorzec najwyższej hydrofilowości o wartości 1 (wzorcem najwyższej lipofilowości o wartości 31 jest wazelina). Ulega reakcją, które są charakterystyczne z alkoholem – jako przykład reakcji z sodem, w której powstaje sół trój sodowa i wydziela się wodór.
Reakcja z sodem
Reakcja gliceryny z sodem polega na tworzeniu bezbarwnego połączenia kompleksowego między dowolnym alkoholem o co najmniej dwóch grupach –OH i wodorotlenkiem miedzi (II). Istotną rzeczą jest aby obie grupy –OH położone były przy sąsiednich atomach węgla (tylko wtedy wytworzy się połączenie kompleksowe).
Reakcja z kwasem azotowym (V)
To bardzo ważna reakcja chemiczna z której powstaje nitrogliceryna czyli ester glicerolu i kwasu azotowego (V). Środek ten jest bardzo wrażliwy na wstrząsy. Już niewielka ilość energii sprawia, że może dojść do wybuchu rozkładu nitrogliceryny z wydzieleniem tlenu, azotu, pary wodnej i dwutlenku węgla.
Reakcja rozkładu nitrogliceryny
Ta reakcja emituje duże ilości ciepła (silnie egzotermiczny). Jako ciekawostkę warto dodać, że nitrogliceryny używa się do produkcji dynamitu. Ma również zastosowanie jako środek rozszerzający naczynia krwionośne.
Źródło gliceryny
Najważniejszym źródłem skąd jest pozyskiwana gliceryna w przemyśle to tłuszcze roślinne i zwierzęce. To one w reakcji z roztworami zasad ulegają hyrdolizie do gliceryny i mydeł. Również reakcja transestryfikacji podczas produkcji biodiesla dostarcza pokaźnych ilość jako produktu ubocznego. Gliceryna znajduje się też w niektórych owocach i warzywach.
Zastosowanie
Gliceryna ma wiele praktycznych zastosowań w przemyśle farmaceutycznym, spożywczym i skórzanym. Jest substancją całkowicie nietoksyczną dlatego też jest chętnie używana przy produkcji kremów, pomadek oraz innych produktów kosmetycznych. Gliceryna ma zdolność pochłaniania wilgoci co wykorzystuje się na przykład w garbarstwie do zabezpieczania skór przed wysychaniem.
Gliceryna ma wiele praktycznych zastosowań. Jest substancją całkowicie nietoksyczną. Stosuje się ją do wyrobu kosmetyków, mydeł toaletowych oraz maści niezawierających tłuszczów. Gliceryna jest substancją o dużej higroskopijności czyli zdolności do pochłaniania wilgoci, co wykorzystuje się na przykład w garbarstwie do zabezpieczania skór przed wysychaniem. Glicerol znajduje zastosowanie w substancjach przeciwkaszlowych jako substancja słodząca. Służy również do produkcji materiałów wybuchowych (nitrogliceryna). Glicerol jest bardzo często używany również w medycynie. Łatwo się wchłania do przewodu pokarmowego, gdzie następnie zostaje utleniony do dwutlenku węgla i glikogenu. Doustne preparaty glicerolu działają łagodnie przeczyszczająco. Poza tym obniża ciśnienie wewnątrzgałkowe i wewnątrzczaszkowe.
Jest istotnym surowcem do syntezy wielu różnorodnych związków chemicznych (między innymi niektórych gatunków mydeł). Oprócz zdolności do homogenizowania składników produktów kosmetycznych ma też właściwości nawilżające skórę.
Gliceryna znalazła zastosowanie w wyrobach tytoniowych jako dodatek do melasy przy paleniu shishy (fajki wodnej) oraz do słodzenia likierów oraz jako składnik płynów do e-papierosów (liquidy).
Gliceryna w przyrodzie
Ważną rolę gliceryna znajduję również w przyrodzie w dokładnie w fizjologii zwierząt np. owadów ze względu na obniżanie punktu zamarzania i przechłodzenia ich płynów ustrojowych. Pozwala zatem zwiększyć tolerancję na zamarzanie, czyli odporność na powstawanie lodu w organizmie i przebywanie w chłodnym klimacie. To właśnie glicerol sprawia, że galasówka wierzbowa może przetrwać w temperaturze -60 °C na Alasce. Chroni też plemniki ssaków przed zamrożeniem, dlatego stosuje się go w przechowywaniu ludzkiej lub byczej spermy.

Gliceryna paszowa jest popularnie stosowana w żywieniu zwierząt przeżuwających. Gliceryna ma słodki smak oraz wysoką energetyczność co sprawiło, że znalazła zastosowanie w dawkach pokarmowych dla bydła. Zmieszana z paszami objętościowymi poprawia ich smakowitość. Mieszanka z paszami objętościowymi poprawia ich smak a co za tym idzie obranie przez zwierzęta co przekłada się na zwiększenie produktywności. Szczególnie widoczne jest to wśród krów żywionych dawkami z niedoborem energii.
Zaleca się stosowanie bezpośrednio na pasze objętościowe w dawkach około 250g/dzień. Stosowanie gliceryny z paszą powoduje, że znaczna część jest wykorzystywana jako źródło energii przez bakterie żwaczowe co przekłada się profilaktycznie przeciw ketozie.
Wartościowa gliceryna paszowa posiada w swoim składzie znaczną ilość glicerolu. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że do wytworzenia wartościowej gliceryny używa się w większości oleju roślinnego wcześniej nie przetwarzanego.
Do zalet stosowania gliceryny paszowej należy:
– dostarczanie niezbędnej energii krowom po wycieleniu,
– poprawia smakowitość paszy,
– zwiększenie pobrania paszy,
– źródło energii w okresie laktacji,
– działa profilaktycznie przeciwko ketozie,
– zapewnia dobrą kondycję krów,
– poprawia parametry rozrodu,
– zapobiega wysychaniu, zagrzewaniu oraz przymarzaniu paszy na stole paszowym.